Motto: Ujawnianie herezji nie należy do przyjemności, tak samo jak poddawanie się diagnozie i leczeniu w szpitalu. Czasem jest to po prostu konieczne, aby usunąć zagrożenie dla zdrowia i życia. Niektóre choroby są zakaźne, mogą spowodować epidemie. Herezja jest rodzajem wirusa, który powoduje śmierć duchową na masową skalę. Ignorowanie jej oznacza brak troski o wieczne przeznaczenie ludzi, wśród których żyjemy.
Okoliczności podpisania deklaracji
W dniu 31 października 1999 roku w Augsburgu została podpisana przez Światową Federację Luterańską (ŚFL) Kościół Rzymsko Katolicki (KRK) Wspólna Deklaracja Doktryny o Usprawiedliwieniu (WDDU). Deklaracja jest rezultatem ponad trzech dekad dialogu pomiędzy luteranami a katolikami. Data i miejsce podpisania mają istotne znaczenie dla protestantów. W dniu 31 października 1517 roku Marcin Luter wysunął swoje 95 tez rzucających wyzwanie ówczesnym naukom i praktykom religijnym Watykanu. Dzień ten jest świętowany przez protestantów jako Święto Reformacji. Miasto Augsburg z kolei było miejscem, gdzie w 1530 roku cesarz Karol V zwołał konferencję zwolenników Lutra, gdzie zredagowano tzw. Konfesję Augsburską będącą podstawą wyznania Kościoła Luterańskiego. (1)
Praca nad WDDU
WDDU została przygotowana w latach 1995-97 przez teologów katolickich i luterańskich pod auspicjami Watykanu i Światowej Federacji Luterańskiej. W 1995 roku pierwsza wersja dokumentu została wysłana do kościołów uczestniczących. Instytut Studiów Ekumenicznych w Strasbourgu, Francja, przygotował odpowiedź strony luterańskiej, natomiast Rada Pontyfikalna do spraw Promowania Jedności Chrześcijan pod przewodnictwem kardynała Cassidy'ego działała w imieniu strony katolickiej. [...] Ostateczna wersja została autoryzowana do rozpowszechnienia wśród kościołów członkowskich ŚFL w lutym 1997 roku. Tekst deklaracji został przyjęty prawie jednomyślnie (za - 958 głosów, przeciw - 25) przez Kościół Ewangelicko Luterański Ameryki na zgromadzeniu w Filadelfii w sierpniu 1997 roku. (2). Również w Niemczech znalazły się głosy przeciwne WDDU. Do października 1999 roku swój sprzeciw wyraziło ponad 240 teologów protestanckich. (3)
Aprobata przez Radę ŚFL
Na stronie www ŚFL można było znaleźć takie informacje: Na dzień 8 czerwca 1998 roku, 86 kościołów spośród 122 członków ŚFL oraz 2 kościoły stowarzyszone, wypowiedziały się na temat WDDU. 79 kościołów wypowiedziało się za podpisaniem WDDU. (4) W dniu 16 czerwca 1998 roku ŚFL opublikowała następujące oświadczenie: W jednomyślnym głosowaniu Rada Światowej Federacji Luterańskiej zaakceptowała Wspólną Deklarację Doktryny o Usprawiedliwieniu z Kościołem Rzymsko-Katolickim. "Wspólna Deklaracja" kładzie kres ponad 400 letniemu okresowi potępień wynikających z głównej dysputy doktrynalnej Reformacji, że zbawienie jest darem od Boga przez łaskę, a nie czymś, na co może sobie człowiek zasłużyć przez dobre uczynki. "Wspólna Deklaracja" była rozesłana do 124 kościołów członkowskich ŚFL. Rada głosowała po tym, jak "znacząca większość" kościołów zaakceptowała "Wspólną Deklarację."
Uwaga: Sformułowanie: "że zbawienie jest darem od Boga przez łaskę, a nie czymś, na co może sobie człowiek zasłużyć przez dobre uczynki" jest iluzoryczne. Według doktryny KRK zbawienie nie dokonuje się przez dobre uczynki człowieka, lecz przez "środki łaski" (sakramenty), sprawowane przez kapłanów, które to środki są uważane za dar od Boga. Nauka ta wiąże człowieka z całym systemem KRK. Gdyby dobre uczynki były skuteczne do zbawienia, rola kapłanów zostałaby pomniejszona a nawet wyeliminowana. (Więcej o tym w dalszej części).
Zniesienie potępień
W czasach Reformacji zarówno protestanci jak i katolicy wydali dokumenty, w których potępili siebie nawzajem. (Sobór Trydencki wydał ponad 100 anatem, teraz zniósł jedną). "Wspólna Deklaracja" stwierdza, że chociaż nadal pozostają pewne różnice w zrozumieniu usprawiedliwienia, różnice te nie są tak istotne, aby uzasadniać potępienia. ... Zatem na bazie tych porozumień oświadcza się, że potępienia doktrynalne w luterańskich pismach konfesyjnych dotyczące usprawiedliwienia nie stosują się już dłużej do nauki Kościoła Rzymsko-Katolickiego przedstawionej we 'Wspólnej Deklaracji." Kilka dni później, kardynał Cassidy, przewodniczący Rady Pontyfikalnej do spraw Promowania Jedności Chrześcijan, przedstawił odpowiedź Watykanu. Cassidy powiedział: "Chcę podkreślić, że osiągnięty konsensu odnośnie doktryny o usprawiedliwieniu, mimo swoich ograniczeń, zasadniczo rozwiązuje długo dyskutowane pytanie, przy końcu 20 wieku, w wigilię nowego milenium." (5)
Konstrukcja i treść WDDU
WDDU posiada 5 głównych rozdziałów obejmujących łącznie 44 paragrafy. Posiada również kilkustronicowy Appendix. W dokumencie wyróżniamy następujące elementy:
Preambuła (par. 1-7)
1. Biblijne poselstwo o usprawiedliwieniu (8-12)
2. Doktryna o Usprawiedliwieniu jako problem ekumeniczny (13)
3. Wspólne zrozumienie Usprawiedliwienia (14-18)
4. Wyjaśnienia do Wspólnego Zrozumienia Usprawiedliwienia (19-39)
5. Znaczenie i zakres osiągniętego konsensu (40-44)
Appendix z listą dokumentów i komentarzy na które powołuje się WDDU.
Spojrzenie na kilka paragrafów
Trudno mi przytaczać cały dokument. Nie mam na razie dostępu do autoryzowanej wersji w języku polskim. Przytaczam więc własne tłumaczenie z wersji angielskiej opublikowanej w Internecie pod adresem: http://www.cin.org/users/james/files/jddj.htm (6). Zobacz P.S.
Paragraf 11. Usprawiedliwienie jest przebaczeniem grzechów (Rz 3:23-25; Dz 13:39; Łk 18:14), wyzwoleniem z dominującej mocy grzechu i śmierci (Rz 5:12-21) oraz od przekleństwa zakonu (Gal 3:10-14). Jest przyjęciem do społeczności z Bogiem: już teraz, ale potem w pełni w nadchodzącym Królestwie Bożym (Rz 5:1-2). Jednoczy z Chrystusem oraz z jego śmiercią i zmartwychwstaniem (Rz 6:5). Następuje w przyjęciu Ducha Świętego w Chrzcie i włączeniu do jednego ciała (Rz 8:1-2, 9-1; 1 Kor 12:12-13). Wszystko to jest jedynie Boga, ze względu na Chrystusa, przez łaskę, przez wiarę w "Ewangelię Syna Bożego" (Rz 1:1-3). (emf.tł.).
Powiązanie usprawiedliwienia z chrztem
Powiązanie usprawiedliwienia z chrztem znajdujemy również w innych paragrafach. "Wyznajemy razem, że grzesznicy są usprawiedliwieni przez wiarę w zbawcze działanie Boga w Chrystusie. Przez działanie Ducha Świętego w Chrzcie, otrzymują dar zbawienia, który stanowi podstawię całego chrześcijańskiego życia..." (par.25; emf.moja).
"Katolickie zrozumienie również traktuje wiarę jako fundamentalną w usprawiedliwieniu. Ponieważ bez wiary, nie może nastąpić żadne usprawiedliwienie. Ludzie są usprawiedliwieni przez Chrzest jako słuchający Słowa i wierzący w niego ..." (par.27, emf.moja)
"Wyznajemy razem, że w Chrzcie Duch Święty jednoczy z Chrystusem, usprawiedliwia i prawdziwie odnawia człowieka" (par.28, emf. moja).
"... Pomimo grzechu, chrześcijanin nie jest już oddzielony od Boga, ponieważ w codziennym powrocie do Chrztu, człowiek, który narodził się na nowo przez Chrzest i Ducha Świętego, ma ten grzech przebaczony ..." (par.29; emf. moja).
"Katolicy uważają, że łaska Jezusa Chrystusa udzielona w Chrzcie usuwa wszystko, co jest grzechem "we właściwym znaczeniu" i co jest "godne potępienia" (par.30; emf. moja).
Co na to Konfesja Augsburska?
Powiązanie usprawiedliwienia z chrztem jest zgodne z nauką ksiąg wyznaniowych obydwu kościołów. Artykuł IX Konfesji Augsburskiej mówi:
"Kościoły nasze uczą o chrzcie, że jest konieczny do zbawienia, gdyż przezeń ofiarowana jest łaska Boża, i że należy chrzcić dzieci, które we chrzcie są ofiarowane Bogu i przyjmowane do łaski Bożej. Kościoły nasze potępiają anabaptystów, którzy nie uznają chrztu dzieci i utrzymują, że i bez chrztu dostępują one zbawienia".
Apologia Konfesji dodaje odnośnie tego punktu:
"... A ponieważ Ewangelia jest u nas czysto i pilnie nauczana ... w naszych zborach nie wystąpili żadni anabaptyści, ponieważ lud został Słowem Bożym uzbrojony przeciwko bezbożnemu i odstępczemu stronnictwu tych rozbójników ...". (7).
Tak więc Konfesja i Apologia bardzo zdecydowanie występują wobec praktyki chrztu osób już dorosłych, a które były wcześniej ochrzczone jako dzieci. Księgi te nie potępiają ani nie krytykują chrztu w ujęciu katolickim, gdyż było ono takie same. Tutaj reformatorzy nic nie zmienili. Rodzi się pytanie, czy potępienie anabaptystów z czasów Reformacji obejmuje współczesne kościoły, nie praktykujące chrztu dzieci?
A co na to Katechizm Katolicki? (8)
Oto kilka artykułów z Katechizmu Katolickiego:
1992 Usprawiedliwienie zostało nam wysłużone przez Mękę Chrystusa, który ofiarował się na krzyżu jako żywa, święta i miła Bogu ofiara i którego krew stała się narzędziem przebłagania za grzechy wszystkich ludzi. Usprawiedliwienie zostaje udzielone przez chrzest, sakrament wiary. Upodabnia nas ono do sprawiedliwości Boga, który czyni nas wewnętrznie sprawiedliwymi mocą swojego miłosierdzia. Jego celem jest chwała Boga i Chrystusa oraz dar życia wiecznego (Katechizm Katolicki; emf. moja)
Według tego artykułu, usprawiedliwienie zostaje udzielone przez chrzest, przez sakrament. Zatem osoby udzielające chrztu są pośrednikami usprawiedliwienia. Artykuł ten wiąże człowieka z systemem obrzędowym KRK. Nawiązuje do tego Artykuł 1253, oraz inne z Katechizmu Katolickiego:
1253 Chrzest jest sakramentem wiary. Wiara jednak potrzebuje wspólnoty wierzących. Każdy wierny może wierzyć jedynie w wierze Kościoła (emf. moja). Wiara wymagana do chrztu nie jest wiarą doskonałą i dojrzałą, ale zaczątkiem, który ma się rozwijać. Gdy katechumeni lub rodzice chrzestni słyszą skierowane do siebie pytanie: "O co prosicie Kościół Boży?", odpowiadają: "O wiarę!"
1212 Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego: chrzest, bierzmowanie i Eucharystia są fundamentami całego życia chrześcijańskiego. "Uczestnictwo w Boskiej naturze, które ludzie otrzymują w darze przez łaskę Chrystusa, objawia pewną analogię do powstania, rozwoju i wzrostu życia naturalnego. Wierni odrodzeni przez chrzest, zostają umocnieni przez sakrament bierzmowania, a w Eucharystii otrzymują pokarm życia wiecznego. W ten sposób przez sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego w coraz większym stopniu osiągają skarby życia Bożego i postępują w doskonałej miłości".
1213 Chrzest święty jest fundamentem całego życia chrześcijańskiego, bramą życia w Duchu (vitae spiritualis ianua) i bramą otwierającą dostęp do innych sakramentów. Przez chrzest zostajemy wyzwoleni od grzechu i odrodzeni jako synowie Boży, stajemy się członkami Chrystusa oraz zostajemy wszczepieni w Kościół i stajemy się uczestnikami jego posłania: "Chrzest jest sakramentem odrodzenia przez wodę i w słowie".
1216 "Obmycie to nazywane jest oświeceniem, ponieważ ci, którzy otrzymują pouczenie (katechetyczne), zostają oświeceni w duchu..." Ochrzczony, otrzymawszy w chrzcie Słowo, "światłość prawdziwą, która oświeca każdego człowieka" (J 1, 9), "po oświeceniu" (Hbr 10, 32) staje się "synem światłości" (1 Tes 5, 5) i samą "światłością" (Ef 5, 8):
Chrzest jest najpiękniejszym i najwspanialszym darem Boga... Nazywamy go darem, łaską, (emf. moja), namaszczeniem, oświeceniem, szatą niezniszczalności, obmyciem odradzającym, pieczęcią i wszystkim, co może być najcenniejsze. Darem - ponieważ jest udzielany tym, którzy nic nie przynoszą; łaską - ponieważ jest dawany nawet tym, którzy zawinili; chrztem - ponieważ grzech zostaje pogrzebany w wodzie; namaszczeniem - ponieważ jest święty i królewski (a królów się namaszcza); oświeceniem - ponieważ jest jaśniejącym światłem; szatą - ponieważ zakrywa nasz wstyd; obmyciem - ponieważ oczyszcza; pieczęcią - ponieważ strzeże nas i jest znakiem panowania Boga.
1257 Sam Pan potwierdza, że chrzest jest konieczny do zbawienia. Dlatego też polecił On swoim uczniom głosić Ewangelię i chrzcić wszystkie narody. Chrzest jest konieczny do zbawienia dla tych, którym była głoszona Ewangelia i którzy mieli możliwość proszenia o ten sakrament. Kościół nie zna oprócz chrztu innego środka, by zapewnić wejście do szczęścia wiecznego (emf.moja). Stara się więc nie zaniedbywać otrzymanego od Pana nakazu, by "odradzać z wody i z Ducha Świętego" wszystkich, którzy mogą być ochrzczeni. Bóg związał zbawienie z sakramentem chrztu, ale sam nie jest związany swoimi sakramentami. (emf. oryginalna).
1261 Jeśli chodzi o dzieci zmarłe bez chrztu, Kościół może tylko polecać je miłosierdziu Bożemu, jak czyni to podczas przeznaczonego dla nich obrzędu pogrzebu. Istotnie, wielkie miłosierdzie Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni, i miłość Jezusa do dzieci, która kazała Mu powiedzieć: "Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im" (Mk 10,14), pozwalają nam mieć nadzieję, że istnieje jakaś droga zbawienia dla dzieci zmarłych bez chrztu (emf. moja). Tym bardziej naglące jest wezwanie Kościoła, by nie przeszkadzać małym dzieciom przyjść do Chrystusa przez dar chrztu świętego.
(Artykuł 1261 zaskoczył mnie. Oznacza bowiem, że KRK, który chlubi się niezmiennością swojej nauki, odszedł od nauki o otchłani niemowląt (limbus puerorum), według której, "dzieci, które zeszły z tego świata bez Chrztu św. pozbawione są uszczęśliwiającego oglądania Boga, lecz nie ponoszą żadnych mąk, które są udziałem dusz przebywających w czyśćcu i w piekle".) (9)
1263 Chrzest odpuszcza wszystkie grzechy, grzech pierworodny i wszystkie grzechy osobiste, a także wszelkie kary za grzech. W tych, którzy zostali odrodzeni, nie pozostaje więc nic, co mogłoby przeszkodzić im w wejściu do Królestwa Bożego, ani grzech Adama, ani grzech osobisty, ani skutki grzechu, wśród których najcięższym jest oddzielenie od Boga.
1267 Chrzest czyni nas członkami Ciała Chrystusa: "Jesteście nawzajem dla siebie członkami" (Ef 4, 25). Chrzest włącza w Kościół. Ze źródeł chrzcielnych rodzi się jedyny Lud Boży Nowego Przymierza (emf. moja), który przekracza wszystkie naturalne lub ludzkie granice narodów, kultur, ras i płci: "Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno Ciało" (1 Kor 12,13).
Sakramentalny węzeł jedności chrześcijan
1271 Chrzest stanowi podstawę wspólnoty między wszystkimi chrześcijanami, również z tymi, którzy nie są jeszcze w pełnej komunii z Kościołem katolickim. "Ci przecież, co wierzą w Chrystusa i otrzymali ważnie chrzest, pozostają w jakiejś, choć niedoskonałej wspólnocie ze społecznością Kościoła katolickiego... usprawiedliwieni z wiary przez chrzest należą do Ciała Chrystusa, dlatego też zdobi ich należne im imię chrześcijańskie, a synowie Kościoła katolickiego słusznie ich uważają za braci w Panu". "Chrzest stanowi sakramentalny węzeł jedności, trwający między wszystkimi przezeń odrodzonymi".
1999 Łaska Chrystusa jest darem darmo danym, przez który Bóg obdarza nas swoim życiem wlanym przez Ducha Świętego do naszej duszy (emf. moja), by ją uleczyć z grzechu i uświęcić. Jest to łaska uświęcająca lub przebóstwiająca (emf. oryg.), otrzymana na chrzcie. Jest ona w nas źródłem dzieła uświęcenia.
Podstawa konsensu:
Zbawcze działanie chrztu i sakramentów
W przytoczonych fragmentów WDDU oraz ksiąg wyznaniowych obydwu kościołów, usprawiedliwienie człowieka przed Bogiem dokonuje się przez Chrzest. W zrozumieniu obydwu kościołów Chrzest ma działanie zbawcze. Po ponad 400 latach podziału między kościołami praktyka i zrozumienie chrztu stały się podstawą do sformułowania Wspólnej Deklaracji. Należy się tylko dziwić, że zajęło to aż tyle czasu.
System kapłańsko - sakramentalny
Nie ma miejsca by omawiać to szerzej, ale jest jeszcze jedna ważna sprawa związana z tym stanowiskiem. Według Konfesji Augsburskiej oraz Katechizmu Katolickiego, chrzest oraz inne sakramenty są "środkami," albo "nośnikami łaski" i mogą być udzielane jedynie przez powołanych i ustanowionych (ordynowanych) duchownych. Tym samym dokument umacnia pozycję duchownych katolickich jako kapłanów i pośredników zbawienia(składają ofiarę mszalną i udzielają zbawczych sakramentów), natomiast jeśli idzie o duchownych ewangelickich, to utrwala ich praktykowaną pozycję jako semi-kapłanów (udzielają zbawczych sakramentów, bez składania ofiary).
Wyjaśnienie z Historii Kościoła
Oto co na ten temat pisze historyk kościoła Philip Schaff, w History of the Christian Church, (13) w rozdziale pt. "Kapłaństwo i Sakramentalizm".
"Katolicki system chrześcijaństwa, zarówno grecki jak i rzymski, jest sakramentalny i kapłański. Zbawcza łaska Chrystusa jest przekazywana człowiekowi za pośrednictwem siedmiu sakramentów, albo "tajemnic", sprawowanych przez ordynowanych kapłanów, którzy przyjmują członków do kościoła poprzez chrzest, towarzyszą im we wszystkich etapach życia i odprowadzają ich do świata pozagrobowego poprzez sakrament ostatniego namaszczenia. Literalne kapłaństwo wymaga literalnej ofiary i jest nią powtarzanie w mszy każdego dnia przez kapłanów jedynej ofiary Chrystusa na krzyżu. Moc mszy rozciąga się nie tylko nad żywymi, ale również nad duszami zmarłych w czyśćcu, skracając ich cierpienia i przyśpieszając ich wyzwolenie i przeniesienie do nieba.
Reformatorzy całkowicie odrzucili system kapłański i ustanowili kapłaństwo powszechne wszystkich wierzących, którzy mają bezpośredni akces do Chrystusa jako jedynego Pośrednika i Orędownika, i mają składać ofiary w postaci modlitw, uwielbiania Chrystusa i wstawiennictwa. Odrzucili ofiarę mszy i teorię transsubstancjacji (przeistoczenia), a ponadto przywrócili kielich osobom świeckim. Zgodzili się również w tym, że głównym nośnikiem łaski, ponad sakramentami, jest Słowo Boże. Zredukowali liczbę sakramentów. Zachowali chrzest i Wieczerzę Pańską, jako Ustanowienia Chrystusowe dla uniwersalnego i nieustannego stosowania.
I tutaj zaczynają się różnice. Dotyczą one zakresu odejścia od systemu sakramentalnego kościoła rzymskiego. Wyznanie luterańskie, można by powiedzieć, jest semi-sakramentalne ... Zachowuje doktrynę odrodzenia przez chrzest..."
Powiązanie usprawiedliwienia z sakramentami
Kilka paragrafów WDDU nawiązuje do Sakramentu. Ciekawy komentarz odnośnie powiązania usprawiedliwienia z sakramentami znajdujemy w artykule opublikowanym w Foundation (4)
Deklaracja ... jest mistrzowską próbą uspokojenia "wiernych" w obydwu kościołach, a jednocześnie dążeniem do osiągnięcia "konsensu" odnośnie "zrozumienia usprawiedliwienia ... fundamentalnego i niezbędnego do przezwyciężenia istniejącego [między nimi] podziału" (par.13). Dla przykładu, luteranie kładą nacisk na znaczenie usprawiedliwienia będącego ... "darem, który otrzymujemy przez wiarę i na który w żaden sposób nie możemy obie zasłużyć" (par.17). Jednakże wobec tej pozornie bardzo jasnej deklaracji biblijnej, pojawia się katolickie wtrącenie dotyczące koncepcji usprawiedliwienia, które całkowicie zaprzecza usprawiedliwieniu z wiary niezależnie od uczynków: "Tylko przez Chrystusa jesteśmy usprawiedliwieni, kiedy wiarą przyjmujemy to zbawienie. Wiara sama w sobie jest darem od Boga przez Ducha Świętego, który działa przez Słowo i Sakrament w społeczności wierzących" (par. 16). Tutaj nie można mieć złudzeń: ustami wyznaje się, że "usprawiedliwieni jesteśmy tylko przez Chrystusa", to jednak przyjęcie tego usprawiedliwienia i zachowanie go dokonuje się "przez ... Sakrament w społeczności wierzących" - tak więc Kościół pozostaje zasadniczym środkiem łaski!
Następnie, luteranie kładą nacisk, że "grzesznik zostaje usprawiedliwiony przed Bogiem w Chrystusie przez oznajmienie przebaczenia i że tylko w społeczności z Chrystusem czyjeś życie jest odnawiane" (par.22). Brzmi to dobrze, ale ponownie wtrącenie fałszywej ewangelii - odnowienia przez chrzest - integralnie wiąże zbawienie z ceremoniałem wprowadzenia do Kościoła Rzymsko-Katolickiego: "Ludzie są usprawiedliwieni przez Chrzest jako słuchający Słowa i wierzący w niego" (par.27). ... Tak, tylko "wierni mogą polegać na miłosierdziu i obietnicach Boga" (par. 34), jednakże określenie "wierni" w tym kontekście odnosi się tylko do tych, którzy są lojalni wobec Sakramentów sprawowanych odpowiednio w obu organizacjach kościelnych. Ten, kto odwraca się od kościoła, niweczy środki łaski.
Inną, centralną prawdą Biblii, która nigdy nie zostanie zaakceptowana przez KRK jest doktryna o pewności zbawienia albo wiecznym bezpieczeństwie. ... Deklaracja stwierdza, że "wierni", którzy "budują na skutecznej obietnicy Bożej łaski w Słowie i Sakramencie ... [mogą] być pewni tej łaski" (par. 34). Dobre uczynki są konieczne, aby "sprawiedliwość, która pochodzi od Boga, była zachowana ..." (par. 38). Tak więc człowiek jest odpowiedzialny za to, aby wykonać dobre uczynki i to co do niego należy, aby zachować albo podtrzymać swoje zbawienie, swoją akceptację przez Boga. Taka nauka jest sprzeczna z biblijnym usprawiedliwieniem, które naucza, że zbawienie człowieka, jego akceptacja przez Ojca, jest oparta na przypisanej mu, doskonałej i niezmiennej sprawiedliwości Pana Jezusa Chrystusa.*
"Strzeżcie się tych, którzy odchodzą od nauki, którą poznaliście; unikajcie ich. Tacy bowiem nie służą Panu naszemu, Chrystusowi, ... i przez piękne pochlebne słowa zwodzą serca prostaczków" (Rz 16:17,18; wg tł. ang. - uw.tł). Omawiana deklaracja konsensu jest klasycznym udokumentowaniem odstępstwa. Proroctwa Biblii zapowiadają to zwiedzenie w czasach ostatecznych.
(Znających angielski zachęcam do analizy całego artykułu z Foundation).
Tylko wiara - ale w co?
WDDU nawiązuje do jednej z głównych zasad Reformacji - sola fide, tylko wiara, choć nadaje jej zupełnie inną treść. W co ma wierzyć człowiek? Wróćmy jeszcze raz do przytoczonych już paragrafów 25 i 27.
"Wyznajemy razem, że grzesznicy są usprawiedliwieni przez wiarę w zbawcze działanie Boga w Chrystusie; zbawienie to zostaje mu darowane przez Ducha Świętego w chrzcie ..." (par.25; emf.moja).
"Katolickie zrozumienie również traktuje wiarę jako fundamentalną w usprawiedliwieniu. Ponieważ bez wiary, nie może nastąpić żadne usprawiedliwienie. Człowiek jako słuchacz Słowa i wierzący zostaje usprawiedliwiony przez chrzest. [...] W usprawiedliwieniu usprawiedliwieni otrzymują od Chrystusa wiarę ..." [par.27, wg opublikowanej wersji polskiej (12); emf.moja; w ang .wersji: In justification the righteous - "w usprawiedliwieniu sprawiedliwi ..." ]
W czym ma się przejawiać zbawcze działanie Boga w Chrystusie? Jak już pokazaliśmy wcześniej, według WDDU przejawia się ono przez chrzest i inne sakramenty. Wierny ma wierzyć, że chrzest jest skuteczny do zbawienia.
Księgi Symboliczne Kościoła Luterańskiego uczą tak samo. Oto wypowiedź Lutra z Dużego Katechizmu.:
"... Ponieważ nasi mędrkowie, nowi sekciarze, twierdzą, że jedynie wiara zbawia, uczynki zaś i zewnętrzne rzeczy nic nie znaczą, odpowiadamy, iż oczywiście nic nie ma dla nas znaczenia oprócz wiary, jak to jeszcze w dalszym ciągu usłyszymy. Tego jednak nie chcą ci ślepi przewodnicy widzieć, że wiara musi mieć coś, w co wierzy, to jest coś, czego się trzyma, na czym się opiera i stoi. Otóż wiara trzyma się wody i wierzy, że to właśnie w chrzcie jest zawarte samo zbawienie i życie ... (emf. moja).
... Chrzest przyrzeka i daje: zwycięstwo nad diabłem i śmiercią, odpuszczenie grzechów, łaskę Bożą, całego Chrystusa i Ducha Świętego z jego darami. ...
... W ten sposób należy zapatrywać się na chrzest i taki odnosić z niego pożytek, abyśmy gdy nam dolegają nasze grzechy i sumienie, wzmacniali się nim i pocieszali mówiąc: "Jestem przecież ochrzczony; jeżeli zaś jestem ochrzczony, mam też obietnicę, że będę zbawiony i mieć będę na ciele i na duszy życie wieczne ...
... Powiedzmy dalej, iż nie chodzi nam przede wszystkim o to, czy ten, kto bywa chrzczony, wierzy czy też nie wierzy, gdyż przez to chrzest nie staje się nieważny; wszystko bowiem zależy do Słowa Bożego i Bożego nakazu ... (emf. moja) (10).
Katechizm Katolicki też jest tutaj bardzo jednoznaczny:
1253 Chrzest jest sakramentem wiary. Wiara jednak potrzebuje wspólnoty wierzących. Każdy wierny może wierzyć jedynie w wierze Kościoła. ...
Inne warunki konieczne do zbawienia według KRK
Wczytując się w Katechizm Katolicki trudno się oprzeć wrażeniu, że przedmiotem wiary ma być nie tyle Słowo Boże, ale jego wykład podany przez Urząd Nauczycielski KRK w formie artykułów i dogmatów.
85 "Zadanie autentycznej interpretacji słowa Bożego, spisanego czy przekazanego przez Tradycję, powierzone zostało samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa", to znaczy biskupom w komunii z następcą Piotra, Biskupem Rzymu.
88 Urząd Nauczycielski Kościoła w pełni angażuje władzę otrzymaną od Chrystusa, gdy definiuje dogmaty, to znaczy, gdy w formie zobowiązującej lud chrześcijański do nieodwołalnego przylgnięcia przez wiarę przedkłada prawdy zawarte w Objawieniu Bożym lub kiedy proponuje w sposób definitywny prawdy, które mają z nimi konieczny związek.
Artykuł 85 Kat. Kat. Wynosi Tradycje do rangi Słowa Bożego. Katolikowi nie wolno kwestionować podanych mu dogmatów. Strzegą ich kolejne artykuły wiary Katechizmu:
2034 Papież oraz biskupi są "autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa nauczycielami, którzy powierzonemu sobie ludowi głoszą wiarę, w którą powinien wierzyć i którą powinien stosować w życiu". Zwyczajny i powszechny Urząd Nauczycielski papieża i biskupów pozostających w jedności z nim głosi wiernym prawdę, w którą mają wierzyć; miłość, którą mają praktykować, oraz szczęście, w którym mają pokładać nadzieję.
2035 Najwyższy stopień uczestnictwa we władzy Chrystusa jest zapewniany przez charyzmat nieomylności. Ma on taki zasięg, jak depozyt Objawienia Bożego; obejmuje także wszystkie treści nauki, łącznie z moralnością, bez których zbawcze prawdy wiary nie mogą być strzeżone, wykładane czy zachowywane.
2036 Władza Urzędu Nauczycielskiego rozciąga się także na szczegółowe przepisy prawa naturalnego, ponieważ ich zachowanie, wymagane przez Stwórcę, jest konieczne do zbawienia. Przypominając przykazania prawa naturalnego, Urząd Nauczycielski Kościoła wypełnia istotną część swojej funkcji prorockiej głoszenia ludziom, kim naprawdę są, i przypominania im, kim powinni być przed Bogiem.
Przytoczone powyżej paragrafy pokazują, iż warunkiem koniecznym do zbawienia jest zachowanie nauk Urzędu Nauczycielskiego. Czyli innymi słowy, kwestionowanie nauk Urzędu Nauczycielskiego KRK grozi utratą możliwości zbawienia.
(Zupełnie podobne dogmaty funkcjonują w organizacji Świadków Jehowy - Posłuszeństwo wobec nauk Strażnicy jest warunkiem koniecznym do zbawienia. Poza organizacją ŚJ nie ma zbawienia)
Konsens w podstawowych kwestiach
Podsumowaniem jednomyślności jest paragraf 40 WDDU:
"Zrozumienie doktryny o usprawiedliwieniu przedstawione w tej Deklaracji pokazuje, że pomiędzy Katolikami i Luteranami istnieje konsens w kwestii podstawowych prawd dotyczących doktryny o usprawiedliwieniu. ..."
Jeśli podstawową kwestią jest praktyka chrztu oraz jego zbawcze działanie, to rzeczywiście mamy konsens. Jeśli jednak spojrzymy na inne zagadnienia, jak zrozumienie usprawiedliwienia, jego stosunek do innych doktryn, to zaczynamy dostrzegać wyraźne rozbieżności, na które wskazują zarówno protestanci jak i katolicy. Tutaj warto przytoczyć fragmenty oświadczenia Synodu Kościoła Luterańskiego ze stanu Missouri w USA.
Kilka rozbieżności
Wyjątki z oświadczenia Synodu Missouri (2)
Głosy krytyczne wobec WDDU można znaleźć w samych kręgach luterańskich. Synod Kościoła Luterańskiego ze stanu Missouri w USA wydał oświadczenie, w którym ujawnił kilka faktów związanych z osiąganiem konsensu. Oto przykład, przedstawiony w akapicie "Usprawiedliwienie jako kryterium?"
Wiele mówiąca jest historia związana z powstawaniem poprawki do paragrafu 18, dotycząca usprawiedliwienia jako 'kryterium'. ... Po intensywnych dyskusjach, niemieccy przedstawiciele w SFL zaproponowali, aby artykuł o usprawiedliwieniu był uważany jako "kryterium", które "stale służy temu, aby ukierunkowywać wszelkie nauczanie i praktyki naszych kościołów na Chrystusa". Zmiana ta została oficjalnie przyjęta do Wspólnej Deklaracji w wersji z czerwca 1996 roku, ale potem została zawetowana przez Rzymską Świętą Kongregację ds. Doktryny i Wiary. "Kardynał Ratzinger skorygował kardynała Cassidy z takim skutkiem, że Rada Pontyfikalna do Promowania Jedności Chrześcijan mogła się zgodzić jedynie na sformułowanie, że '... doktryna o usprawiedliwieniu jest jednym z niezbędnych kryterium.'" Dodając do tekstu słowa "jednym z" (w angielskiej wersji dodano rodzajnik nieokreślony 'an'; uw. tł.), usprawiedliwienie zostało przesunięte z pozycji unikalnego kryterium spajającego wszystkie inne nauki, do jednego z wielu. Katolicy dodali przy tym, że "uważają się za tych, którzy są związani wieloma kryteriami."
Oświadczenie nawiązuje do tej sprawy ponownie, przy omawianiu niedociągnięć deklaracji (Failures of the Declaration), w punkcie dotyczącym usprawiedliwienia.
"Paragraf 18 Wspólnej Deklaracji próbuje dostosować stanowisko luterańskie, mówiąc, że artykuł o usprawiedliwieniu 'stanowi coś więcej niż jedną część doktryny chrześcijańskiej' i że 'znajduje się w istotnej relacji wobec wszystkich prawd wiary.' Jednakże, jak widzieliśmy, próba potraktowania artykułu o usprawiedliwieniu jako nadrzędnego 'kryterium', została zablokowana przez Watykan, przez co zostało ono zredukowane do jednego z wielu."
Zdaniem Synodu w Missouri
"Główny defekt dokumentu polega na tym, że nie rozwiązuje najbardziej istotnego konfliktu pomiędzy Augsburgiem a Trydentem. Dla luteran usprawiedliwienie ma zasadniczo aspekt sądowo prawny (ang. forensic; uw.tł), to znaczy, że Bóg uznaje grzesznika za sprawiedliwego ze względu na Chrystusa i w Chrystusie. Kościół Rzymski definiuje usprawiedliwienie jako wewnętrzną transformację wierzącego, jako pewien 'proces', który luteranie umieszczają w obszarze uświęcenia, które zresztą też jest pojmowane inaczej przez obydwie strony. Katolicy pojmują łaskę tak, jak gdyby to była pewna substancja, gratia infusa, która inicjująco jest wlewana do duszy przez chrzest. .... (Zob. art. 1999 Katech.Kat.; uw.tł.)
Fundamentalny problem z WDDU jest taki, że wydaję się podciągać luterańskie zrozumienie usprawiedliwienia pod rzymsko katolickie zrozumienie usprawiedliwienia jako procesu, przez który dusza jest progresywnie transformowana przez "łaskę". ... Dokument przedstawia zrozumienie usprawiedliwienia w kategoriach progresywnej, wewnętrznej transformacji duszy przez wlaną do niej łaskę, natomiast ani razu nie odwołuje się do luterańskiej konieczności usprawiedliwienia jedynie przez wiarę (sola fide) w obietnice Słowa Bożego, gdyż, niewątpliwie, taka konieczność podważyłaby całą strukturę doktryny o usprawiedliwieniu proponowanej przez WDDU (emfaza oryginalna).
... Sola Gratia: Brak postępu
Obecna Deklaracja jest gotowa uznać zasadę sola gratia po prostu dlatego, że strona luterańska i rzymska różnie rozumieją, co to jest "łaska". Jeśli zbawcza łaska jest niezasłużoną życzliwością ze strony Boga, jak w Rz 4:4 i 11:6, wtedy, w artykule o usprawiedliwieniu, łaska i uczynki (zakon) wyraźnie wykluczają się nawzajem. Usprawiedliwienie jest albo z łaski albo z uczynków, lecz nie przez jedno i drugie. Jeśli jednak obecnie przez łaskę mamy rozumieć 'wlaną łaskę', jako moc duchową wlaną do duszy, (zob. Katechizm Katolicki, poz. 1999; uw.tł), dzięki której miłujemy Boga i zasługujemy sobie na zbawienie, wtedy taka wlana łaska oraz uczynki są w usprawiedliwieniu spokrewnione ze sobą jako 'zarówno/i'. Ani Wspólna Deklaracja ani też wcześniejsze rozmowy nie uporały się z tymi sprzecznymi względem siebie pojęciami "łaski." Porwało by na strzępy iluzoryczny "konsens" o usprawiedliwieniu.
Oświadczenie Rady Pontyfikalnej ds. Promowania Jedności Chrześcijan (11)
Oświadczenie również wskazuje na kilka rozbieżności wynikających ze zrozumienia i definiowania podstawowych pojęć, którymi operuje WDDU. W punkcie 1 czytamy:
Główne trudności uniemożliwiające przyjęcie pełnego konsensu pomiędzy stronami w temacie usprawiedliwienia pojawiają się w paragrafie 4.4 Usprawiedliwieni jako grzesznicy (par.28-30). Biorąc pod uwagę rozbieżności, uzasadnione same w sobie a wynikające z różnych podejść teologicznych do treści wiary, z katolickiego punktu widzenia sam tytuł jest przedmiotem zakłopotania (ang. perplexity; uw.tł). Według doktryny KRK, we chrzcie, wszystko co jest prawdziwie grzechem, zostaje usunięte, i tak, w tych, którzy zostali nowo zrodzeni, nie ma niczego, co jest obrzydliwe dla Boga. Tak więc skłonność, która pozostaje w ochrzczonym, właściwie mówiąc, nie jest grzechem (emf. moja).
Innymi słowy, KRK naucza, iż w człowieku ochrzczonym nie ma grzechu. A co na to Słowo Boże? Herezja o bezgrzesznym stanie człowieka musiała już być znana w czasach apostolskich, gdyż Jan zwalczał ja w swoim 1 liście, 1:8 - "Jeśli mówimy, że grzechu nie mamy, sami siebie zwodzimy, i prawdy w nas nie ma."
Z opinią Rady Pontyfikalnej nie zgodziłby się również ochrzczony apostoł Paweł, kiedy pisał:
"A jeśli czynię to, czego nie chcę, już nie ja to czynię, ale grzech, który mieszka we mnie" (Rz 7:20).
W punkcie 6 Oświadczenie zastanawia się nad znaczeniem podpisu złożonego przez ŚFL:
[...] Kościół Katolicki docenia wielki wysiłek włożony przez Światową Federację Luterańską, aby przez konsultację z Synodami, osiągnąć 'magnus consensus' i w ten sposób nadać swemu podpisowi prawdziwą wartość eklezjalną; pozostaje jednak pytanie o prawdziwy autorytet takiego konsensu synodalnego, dzisiaj a także i jutro, w życiu i doktrynie wspólnoty luterańskiej.
Innymi słowy, KRK poddaje w wątpliwość wartość podpisu strony luterańskiej, z obawą, że podpisana deklaracja nie znajdzie sobie drogi do życia i doktryny wspólnoty luterańskiej. Oby te obawy okazały się słuszne.
Konsens - czy to dobrze, czy źle?
Zgodność i jednomyślność są na ogół traktowane jako coś pozytywnego. Biblia wzywa nas do jednomyślności w sprawach wiary. Chodzi o to, aby wierzyć w to, co jest zgodne z przesłaniem Biblii. Nie wystarczy posługiwanie się tą samą terminologią, której nadaje się znaczenie inne niż wynikałoby to z przesłania Biblii. Bóg, przez apostoła Pawła, ostrzega nas przed szatanem, który przybiera postać anioła światłości, podobnie jak jego słudzy, którzy tylko przybierają postać apostołów Chrystusowych (2 Kor 11:13,14). Czego możemy się spodziewać od takich osobowości? - Że będą dążyć do tego, aby występować w imieniu Chrystusa i jego nauki, posługując się tymi samymi terminami co Biblia, nadając im zupełnie inne znaczenie. Na przestrzeni wieków KRK dowiódł, że jest mistrzem w tym temacie. Teraz dołącza do niego ŚFL. Podstawą konsensu nie jest niestety zdrowa nauka, lecz fałszywa i zwodnicza, o czym wybitnie świadczy epidemia owoców (nie)moralności u ludzi, którym nauka ta została wpojona.
Księga Objawienia (17:13-14) mówi o konsensie, gdzie celem jednomyślnego sprzymierzenia jest walka z Barankiem, a tym samym ze zdrową nauką Chrystusa i jej zwolennikami. Na szczęście Biblia mówi jasno: Baranek pokona ich! Alleluja!
Porozumienie czy raczej nieporozumienie
WDDU wiąże bardzo wyraźnie usprawiedliwienie z chrztem i innymi sakramentami kościelnymi, a tym samym z całym systemem obrzędowym kościołów. Choć wiele sformułowań WDDU brzmi bardzo ewangelicznie, to jednak kiedy spojrzy się na nie przez pryzmat tego, jak poszczególne kościoły definiują wiarę, wiernych, usprawiedliwienie, łaskę, środki łaski, to wtedy okazuje się, że porozumienie, okrzyknięte najważniejszym wydarzeniem ekumenicznym 20 wieku, jest wielkim nieporozumieniem.
Skutki Deklaracji
Kościół Luterański ogłosił światu, że w kwestii zasadniczej, zgadza się z tym, co głosi katolicyzm, że zbawienie i usprawiedliwienie dokonuje się przez chrzest. Tym samym oddzielił się od chrześcijaństwa ewangelicznego, które odeszło od tej doktryny, a której Luter nie wymiótł z kościoła, kiedy oczyszczał go ze średniowiecznych nadużyć. Musimy się zgodzić z tym, że Luter nie wymiótł wszystkiego, ale to wcale nie znaczy, że skoro coś zostawił, to musi to pozostać w kościele. Po okresie Reformacji Pan Bóg dał Kościołowi wielu innych nauczycieli, którzy uprzątnęli to, czego nie wymiotła Reformacja. Dzisiejszy kościół luterański woli jednak wracać do wspólnoty z tymi, którzy zasypują kościół obrzędami i fałszywymi naukami, niż z tymi, którzy go oczyszczają i dążą do zdrowej nauki.
Pasterze, dokąd prowadzicie swoje owce?
Informacja o podpisaniu WDDU została przyjęta w różny sposób, od entuzjazmu po rozczarowanie i dezaprobatę. Wielu szeregowych członków kościoła luterańskiego w Polsce poczuła się zdradzona i opuszczona przez swoich pasterzy. Nawet ci, których życie duchowe sprowadza się do okazyjnego przyjścia do kościoła, poczuli, że coś tu nie gra. Ci, którzy regularnie czytają Biblię i śledzą wydarzenia religijne w kraju i na świecie, mniej więcej wiedzą, co tu nie gra. Kościół luterański ogłosił światu, że bardziej mu po drodze z obrzędowym katolicyzmem, niż z pozostałą częścią protestantyzmu, który chce trzymać się nauki biblijnej, a której podwaliny na nowo dała Reformacja, zapoczątkowana przez Marcina Lutra.
Tak więc pasterze kościoła luterańskiego, dokąd prowadzicie powierzone wam owce, do Pana, czy do wilka w owczej skórze, do prawdy, czy do herezji? Owce, które słuchają głosu Pasterza, nie pójdą za wami.
Hugenota (pisane z wielkim bólem w sercu)
* W sprawie tzw. doktryny o wiecznym bezpieczeństwie nasza redakcja ma odmienne zdanie, które prezentujemy w innych artykułach.
Przypisy
1) Maranatha Christian Journal, November 7, 1999;http://www.mcjonline.com/news/news3328.htm
2) The Lutheran Church, Missouri Synod; Odpowiedź na WDDU; ;http://www.lcms.org/president/catholic.html
3) Ecumenical News International, News Highlights, 1999-OCT-22.
http://www.religioustolerance.org/chr_just.htm
4) Action Taken by the LWF Council at its Meeting ..., 8-17 June 1998;
http://www.lutheranworld.org/SpecialEvents/Welcome.EN.html
5) Foundation, A Magazine of Biblical Fundamentalism, May-June 1998, "The One World Church Is Coming Together, by Dennis Costella; http://www.tcsn.net/fbchurch/fbconewo.htm
6) Joint Declaration - http://www.cin.org/users/james/files/jddj.htm
7) Konfesja Augsburska, Wybrane Księgi Symboliczne Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, Zwiastun, Warszawa 1980.
8) Katechizm Katolicki, http://www.opoka.org.pl/nauczanie/kompendia/kkk/index.html
9) Mały Słownik Teologiczny, ks. Marian Kowalewski, Księgarnia Św. Wojciecha, 1959.
10) Duży Katechizm Lutra, część11) czwarta - O chrzcie; Wybrane Księgi Symboliczne Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, Zwiastun, Warszawa 1980
12) RESPONSES OF THE CATHOLIC CHURCH TO THE JOINT DECLARATION OF THE CATHOLIC CHURCH AND THE LUTHERAN WORLD FEDERATION ON THE DOCTRINE OF JUSTIFICATION Pontifical Council for Promoting Christian Unity http://www.ewtn.com/library/CURIA/PCPULUTH.HTM
13) Polska Wersja Porozumienia:
14) Philip Schaff, w History of the Christian Church
P.S. Po zredagowaniu powyższego materiału otrzymałem adres polskiego tłumaczenia Porozumienia. Uwzględniłem go przy uzupełnianiu niektórych akapitów.
Inni o Usprawiedliwieniu
Zainteresowanych poznaniem biblijnej nauki o doktrynie usprawiedliwienia odsyłam do pozycji:
"Nauka o usprawiedliwieniu" J. Buchanan http://www.literatura.hg.pl/buchjust.htm, lub Meyera Perlmana - "Doktryny Biblijne, Zarys Teologii Systematycznej,", Life Publishers International, al. Radości 8a, 82-337 Suchacz, a znających angielski, do "The Doctrine of Justification", A. W. Pink, w internecie pod adresem: http://ccel.wheaton.edu/p/pink/justification/justification01.htm